به گزارش پایگاه خبری خوز نگار ؛ نیروی کار، یکی از مهم‌ترین و اساسی ترین عوامل تولید است که از طریق مشارکت در تولید نقش بسیار برجسته ای را در روند تولید ایفا می کند؛
اشتغال از مهم‌ترين شاخص های توسعه یافتگی است. اشتغال و کار نه فقط تضمین کننده حداقل معیشت افراد بلکه باعث اعتماد به نفس و بروز احساس نشاط در افراد می شود.
در حالی که بیکاری امروزه مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسأله کشور بویژه استان خوزستان می باشد و چنان‌چه چاره‌ای برای کاهش آن اندیشیده نشود، گسترش فقر و افزایش ناهنجاری های اجتماعی ( سرقت، فحشاء ، اعتیاد، جنایت، فروپاشی خانواده ها و …)، را به دنبال خواهد داشت.
مسأله بیکاری از یک سو به دلیل ساختار جمعیتی جوان و عرضه فراوان نیروی کار و از سوی دیگر ناشی از رشد کمتر تقاضا برای نیروی کار (به دلایل مختلف نظیر مشکلات ساختاری در تولید ناخالص داخلی، سرمایه گذاری ناکافی و …) در جامعه، تشدید گردیده است.
در اصل ۲۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به وظیفه دولت نسبت به اشتغال ، چنین اشاره شده است :
دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید.
در این گزارش، شاخص‌های بازار کار کشور در سال های ۹۰- ۱۳۵۵، بر اساس نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن و در سال‌های بعد، بر اساس نتایج آمارگیری از نیروی کار بررسی شده اند. طرح آمارگیری نیروی کار با هدف براورد شاخص‌های نیروی کار از سال ۱۳۸۴ در سراسر کشور اجرا می‌گردد.
محاسبات بر پایه نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن ۹۰-۱۳۵۵ و آمارگیری از نیروی کار نشان می‌دهد:
در دوره زمانی سال های ۹۰-۱۳۵۵، میانگین نرخ رشد سالانه شاغلان کشور و استان خوزستان به ترتیب ۲.۵ درصد و ۲.۱ درصد و میانگین نرخ رشد سالانه جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر کشور و استان به ترتیب ۲.۹ درصد و ۲.۷ درصد بوده است. این میزان رشد سالانه اشتغال و جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر نشان می دهد: رشد سالانه اشتغال استان نسبت به کشور به میزان ۰.۴ واحد درصد، کمتر بوده است.
رشد سالانه اشتغال کشور و استان نسبت به رشد سالانه جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر به ترتیب ۰.۴ واحد درصد و ۰.۶ واحد درصد کمتر می باشد. کمتر بودن رشد سالانه اشتغال نسبت به رشد سالانه جمعیت در سن کار، باعث تشدید بیکاری بوده است.
نرخ بیکاری در جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر کشور از ۱۰.۲ درصد در سال ۵۵ به ۱۴.۲ درصد در سال ۶۵ و در استان از ۱۴.۸ درصد در سال ۵۵ به ۲۲.۱ درصد در سال ۶۵ افزایش یافت.
در سال های ۹۰-۱۳۵۵، بیشترین نرخ بیکاری کشور ( ۱۴.۸ درصد) و استان (۲۵.۷ درصد) در سال ۹۰ بود که متأثر از تحریم‌های اقتصادی سال‌های ۸۹ و ۹۰ بود.
در سال ۵۵، تعداد بیکاران فصلی کشور حدود ۶۴۴ هزار نفر (۶۴.۶ درصد بیکاران)، بود. در سرشماری های سال ۱۳۳۵ و پس از انقلاب، بیکاران فصلی جزء شاغلان اما در سرشماری های سال های ۴۵ و ۵۵، جزء بیکاران محسوب شده اند. اگر بیکاران فصلی در سرشماری سال ۵۵ که فعالیت ۹۵.۷ درصد آنان، کشاورزی، شکار، جنگلداری و ماهیگیری بود، شاغل محسوب شوند، نرخ بیکاری در این سال، ۳.۶ درصد می باشد.
نتایج آمارگیری از نیروی کار نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۴۰۲- ۱۳۹۵ نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر کشور از ۱۲.۴ درصد با روند کاهشی به ۸.۱ درصد رسید و در همه سال‌های این دوره زمانی، نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر استان خوزستان بیشتر از رقم مشابه کل کشور، بود.
در سال ۱۴۰۲، سهم بیکاران ۳۵- ۱۸ ساله کشور از بیکاران ۱۵ ساله و بیشتر مرد و زن به ترتیب ۶۶.۳ درصد و ۷۷.۴ درصد و سهم بیکاران فارغ التحصیل آموزش عالی از بیکاران ۱۵ ساله و بیشتر مرد و زن به ترتیب ۴۱.۳ درصد و ۶۸.۹ بود. این آمارها نشان دهنده سهم بالای بیکاری جوانان از بیکاران ۱۵ ساله و بیشتر می باشد.
مناسب ترین شاخص تحولات ارزیابی بازار کار، شاخص نسبت اشتغال می باشد که تعداد شاغلان در هر صد نفر جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر را نشان می‌دهد و می‌توان میزان آن را از حاصل ضرب نرخ اشتغال در نرخ مشارکت اقتصادی ( تقسیم بر ۱۰۰) تعیین کرد. از آن‌جا که مجموع نرخ اشتغال و نرخ بیکاری برابر ۱۰۰ می باشد، نسبت اشتغال، متأثر از نرخ بیکاری هم هست. در سال های ۹۰-۱۳۵۵، بیشترین نسبت اشتغال کشور (۳۸.۳ درصد) و استان خوزستان( ۳۱.۴ درصد) در سال ۱۳۵۵ بود.
نتایج آمارگیری از نیروی کار نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۴۰۲- ۱۳۸۴، بیشترین نسبت اشتغال در کشور به میزان ۴۱ درصد در سال ۸۴ (سال پایانی ریاست جمهوری سید محمد خاتمی و آغاز به کار دولت نهم) و کم‌ترین آن به میزان ۳۵.۵ درصد در سال ۹۰ بود.
در همه سال‌های دوره زمانی سال‌های ۱۴۰۲-۱۳۸۴، نسبت اشتغال استان خوزستان کمتر از رقم مشابه کشور بوده است.
مهم‌ترین عامل افزایش نرخ بیکاری و کاهش نسبت اشتغال کشور و استان خوزستان در سال ۶۵ نسبت به سال ۵۵، پیامدهای انقلاب ( تحریم‌های اقتصادی در واکنش به گروگان‌گیری دیپلمات های آمریکا، کاهش سرمایه‌گذاری پس از مصادره اموال کارآفرینان اقتصادی،…) و جنگ بود.
میانگین نرخ رشد سالانه تعداد شاغلان
در دوره زمانی سال های ۹۰-۱۳۵۵، بیشترین میانگین نرخ رشد سالانه تعداد شاغلان کشور به میزان ۳.۵ درصد در دوره زمانی سال های ۸۵- ۱۳۷۵ ( شامل سال های ۸۴- ۱۳۷۶ دوره ریاست‌جمهوری آقای خاتمی) و کم‌ترین آن(۰.۰۷ درصد) در سال های ۹۰-۱۳۸۵ ( دوره ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد) بود.
در سال‌های ۱۴۰۲- ۱۳۹۰، بیشترین افزایش سالانه تعداد شاغلان برآورد شده به میزان ۳.۶ درصد در سال ۹۲ و پس از آن به میزان ۳.۴ درصد در سال ۹۶ بود؛ در سال ۹۹ به دلیل همه‌گیری بیماری کووید ۱۹، تعداد شاغلان برآورد شده نسبت به سال ۹۸ به میزان ۴.۲ درصد کاهش یافت.
تعداد شاغلان برآورد شده کشور و استان خوزستان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۰ به ترتیب ۱۹.۹ درصد و ۱۳.۶ درصد افزایش نشان می دهند.
در سال ۱۳۵۵، سهم شاغلان استان از کشور ۵.۳ درصد بود که به ۴.۳ درصد در سال ۶۵ کاهش یافت و پس از آن به ۵ درصد در سال ۷۵ افزایش و سپس با روند کاهشی به ۴.۶ درصد در سال ۹۰ رسید.
در سال‌های ۱۴۰۲- ۱۳۹۶ در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر، استان خوزستان از نظر نسبت اشتغال در رتبه‌های بین ۲۲ تا ۲۴ و از نظر نرخ بیکاری در رتبه‌های ۵-۳ در بین استان‌های کشور بود.
نتایج آمارگیری از نیروی کار نشان می‌دهد که تعداد شاغلین بخش کشاورزی کشور و استان خوزستان در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۸۴، به ترتیب ۲۸.۳ درصد و ۱۱.۱ درصد کاهش یافته اند. هم‌چنین سهم این بخش از اشتغال کل کشور از ۲۴.۲ درصد در سال ۸۴ به ۱۴.۴ در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است.
کاهش شاغلان بخش کشاورزی را می توان متأثر از افزایش سهم فعالیت‌های مکانیزه در بخش کشاورزی، تداوم خشکسالی‌ها و مهاجرت نیروی کار از روستاها به شهرها دانست. در کل کشور، سهم شاغلان بخش صنعت از ۳۰.۴ درصد در سال ۸۴ به ۳۳.۷ درصد در سال ۱۴۰۲ و سهم شاغلین بخش خدمات از ۴۵.۴ درصد در سال ۸۴ به ۵۱.۹ درصد در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته است.
رتبه‌های جهانی شاخص‌های بازار کار ایران بر اساس برآورد های مدل سازی شده سازمان بین‌المللی کار ( International Labour Organization )در سال ۲۰۲۲ میلادی نرخ مشارکت نیروی کار مردان و زنان ۶۴- ۱۵ ساله ایران به ترتیب ۷۶.۲ درصد ( رتبه ۱۱۱) و ۱۵.۱ درصد ( رتبه ۱۸۰) در بین ۱۸۵ کشور مورد بررسی بود.
نرخ مشارکت نیروی کار مردان ۶۴ – ۱۵ ساله (جوانان و بزرگسالان) در کشورهای عربی با درآمد بالا (قطر، امارات متحده عربی، عمان، بحرین، کویت،…) ۸۶.۱ درصد، آسیای شرقی با درآمد بالا، ۸۳.۶ درصد، اروپای غربی ۸۱.۲ درصد، آسیای جنوب شرقی، ۸۰.۷ درصد و میانگین جهانی با درآمد بالا، ۸۰.۳ درصد بود.
نرخ مشارکت نیروی کار زنان ۱۵ ساله در اروپای غربی، ۷۴.۶ درصد، آسیای شرقی، ۷۰.۹ درصد، کشورهای عربی با درآمد بالا ۴۰.۶ درصد و منطقه منا منا ( Middle East and North Africa خاورمیانه و شمال آفریقا) ۲۰ درصد بود. نسبت اشتغال مردان و زنان ۱۵ ساله و بیشتر ایران، به ترتیب ۶۵.۲ درصد (رتبه ۹۸) و ۱۲.۷ درصد ( رتبه ۱۷۸) از بین ۱۸۵ کشور مورد بررسی بود.
نسبت اشتغال برآورد شده از سازمان بین‌المللی کار برای مردان و زنان ایران، بیشتر از ارقام مرکز آمار ایران می باشد.
در سال ۲۰۲۲ میانگین نسبت اشتغال مردان و زنان در دنیا به ترتیب ۶۹.۲ درصد و ۵۰.۶ درصد بود.
سید لطف الله هاشمی
کارشناس ارشد برنامه ریزی و توسعه اقتصادی
پرینت این خبر
